De Zeearend: het verhaal achter de foto

Wil je op een feestje aandacht krijgen voor de natuur begin dan niet over een zeldzaam musje of een onbekend kevertje maar pak meteen de Zeearend bij de kop. Er is veel aan deze vogel dat tot de verbeelding spreekt. Groot, majestueus, machtig, tot voor kort zeldzaam en niet broedend in Nederland. Maar de tijden zijn veranderd. Het aantal broedparen is sinds het eerste in 2006 toegenomen tot zo’n 30. En deze lijn zet zich voort.

In onze omgeving zijn we goed bedeeld met deze roofvogel als je de Biesbos en de Slikken van De Heen meerekent. Het meest dichtbij en het makkelijkst waar te nemen is het paar op de Slikken van Flakkee, waar je op kleine afstand met vrij zichtveld hun wel en wee kunt volgen.

Is dit beest nu mijn favoriete vogel? Zeker niet, er zijn mooiere soorten denkbaar. Maar toegegeven, indrukwekkend blijft hij wel.

Het aardige van de verspreiding van de Zeearend: het is niet te danken aan een introductieprogramma, maar de soort heeft het zelf gedaan. Het ging zo voorspoedig met de populaties in Denemarken en Noord-Duitsland dat een uitbreiding van het areaal noodzakelijk werd. Het voedselrijke Nederland was ondanks de bevolkingsdichtheid een logische annexatie. Geen kunstmatig geïmporteerde Bever, geen herintroductieprogramma van de Otter. Net zoals de Wolf: op eigen kracht.

Onlangs op vakantie in Schotland kwamen deze gedachten naar boven. Schotland, bekend om zijn Steenarend (Golden eagle), kent ook een grote populatie Zeearenden (White-tailed eagle). Maar ondanks dat rust, ruimte en voedsel daar voldoende aanwezig zijn is deze niet natuurlijk tot stand gekomen. Het is het resultaat van een sinds 1975 lopend introductieprogramma waarbij exemplaren uit Noorwegen geïmporteerd zijn. Pas na een tiental jaren waren er de eerste broedgevallen die uiteindelijk tot een uitbreidende populatie hebben geleid. Nu is het een algemene soort die zich ook langzamerhand naar Engeland verspreidt.

Wat is er nu leuker op een vakantie in Schotland dan meegaan op excursie per boot langs de kust met zijn vele inhammen? In de folder werden dolfijnen, walvissen, zeehonden en papegaaiduikers beloofd. Ook de Zeearend stond op het menu. Kortom, waar voor je geld.

Met een klein groepje werden we op een vissersboot langs de kust gevaren. Aan boord voornamelijk vogelaars, althans aan de uitrusting met indrukwekkende telelenzen te zien. Voorbereid op het perfecte shot. Een vermoedelijk professionele fotograaf met een nauwelijks te tillen kachelpijp aan glas spande de kroon en werd ook met ontzag aangekeken door de mede passagiers.

Na wat eenvoudig eendenwerk en de nodige Jannen-van-gent naderden we een steile berg waar aan de top zich een arendsnest zou bevinden. Hetgeen ook natuurlijk ook zo was, de plaatselijke VVV had zijn veldwerk goed gedaan. Met enig zoekwerk werden twee Zeearenden gelokaliseerd in de takken van een boom, rustig uitkijkend over het water. Op een afstand waarvoor ik thuis niet in actie zou komen: te ver. Er zat alleen een “bewijsfotootje” in.

Na enige tijd kwam de schipper, een ruw uitziende zeebonk, uit zijn kajuit, trok met een nors gezicht een paar handschoenen aan en pakte vervolgens een grote injectiespuit met naald waar je vermoedelijk een neushoorn mee plat zou kunnen spuiten. Even waande ik me in de openingsscène van een horror film, maar het bleek mee te vallen. Een kist werd geopend, een dode makreel er uitgehaald en geïnjecteerd met de lucht uit de verder lege spuit. Vervolgens werd de opgezwollen vis over boord gegooid. De ervaren fotografen aan boord zaten allemaal klaar met de camera in de aanslag wetende wat er aan zat te komen. De professional op de beste plek boven op de kajuit met het telekanon, klaar voor het moment suprême.

Wachten op de arenden die dit ritueel rustig zaten te aanschouwen. Wat is nog natuur? Na verloop van tijd kwamen ze in beweging , cirkelden wat rond maar sloegen niet toe. De vis bleek lek en was inmiddels gezonken. Een tweede vis ging het water in, maar na 10 minuten dobberen kwam er nog geen actie. Mogelijk doordat het inmiddels te onrustig was geworden met een tweede scheepje in de buurt. De schipper oordeelde dat het lang genoeg had geduurd. Hij had tenslotte een tijdschema, en haalde met een emmertje de vis weer binnen, liet hem leeglopen en borg hem op. Vis is niet goedkoop en de middag excursie moest nog komen. Op naar het volgende attractie: de zeehonden.

Teleurgestelde koppies, zo ook bij mij. Verwisselde mijn lens op de kamera voor een kleinere, korte zoomlens voor de zeehonden. De hoop verder opgevend om een “real life catch” vast te leggen. Bij het wegdraaien van de boot kwam echter plots een van de arenden in actie. Binnen een mum van tijd vloog hij op de boot af. Geen drijvende vis voor ons om op scherpste stellen maar voor de vogel blijkbaar wel. Van onder het schip vandaan was de gezonken vis weer naar de oppervlakte komen drijven en werd met de machtige klauwen gepakt. De snelheid en de korte afstand maakten een goede opname voor de lange afstandslenzen onmogelijk. Merkbaar aan het gedrag van de medepassagiers die allen op hun schermpjes keken en daar een stuk staart , een klauw of wat water van heel dichtbij zagen maar geen vogel. Geluk voor mij: met de korte lens was het raak. Het resultaat laat ik hierbij met trots zien. Toegegeven, het had nog beter gekund. Maar het was meer dan waar ik van durfde dromen.

In Nederland kan je de mooiste roofvogelfoto’s maken: gewoon vanuit een kijkhut waar met vaste voedertijden wilde roofvogels zo geconditioneerd zijn dat het juiste moment met de juiste belichting is te programmeren. De vogel is wild, de opname vaak briljant maar toch… Heb overwogen om dit verhaal niet te vertellen en het romantisch aan te dikken. Over moeilijke omstandigheden, dagenlang wachten tot het juiste moment etc. Met dit demystificeer je alle natuurfilms en foto’s. Een scherpe close-up komt van de voedertafel, een life-catch is in scene gezet. Zelfs de natuurfilms van David Attenborough vertrouw je niet meer. Maar ik had weinig keus, moest een stukje produceren en de deadline naderde….